Polskie małe i średnie firmy cyfryzują się… topornie. Dominują w nich papier, strach przed sprzedażą online i dziurawe zabezpieczenia przed cyberatakami. Raport „Efektywność cyfryzacji w sektorze MŚP” Comarch i PMR diagnozuje największe bolączki przedsiębiorstw. Wnioski? Krajowe podmioty ignorują AI, nie wykorzystują szans związanych z e-commerce, wdrażają technologie bez planu. Co więcej, duża część z nich nadal jest nieprzygotowana na integrację z Krajowym Systemem e-Faktur. Z drugiej strony, dobrym prognostykiem są plany firm – wiele z nich planuje zwiększyć nakłady na cyfryzację.
Przedsiębiorstwa z sektora MŚP wciąż mają problem z cyfryzacją – to główny wniosek płynący z badania przygotowanego przez Comarch i firmę badawczą PMR. To niepokojąca obserwacja, zwłaszcza że firmy z tego segmentu tworzą fundament polskiej gospodarki, stanowiąc ponad 97 proc. wszystkich podmiotów i generując 45 proc. PKB (dane Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości).
Braki widać zwłaszcza w podstawowych obszarach działania organizacji, np. zarządzaniu dokumentacją czy bezpieczeństwie danych. Jak czytamy w raporcie, jedynie 31 proc. firm ma w pełni zdigitalizowany obieg dokumentów, a tylko 24 proc. trzyma kopie zapasowe danych w chmurze. Liczby te nie napawają optymizmem. A jak wynika z raportu KPMG „Barometr cyberbezpieczeństwa”, w 2024 roku aż 83 proc. badanych firm w kraju stało się ofiarami ataku cybernetycznego.
Co jednak bardziej niepokojące, właściciele małych i średnich podmiotów dokonują zakupu oprogramowania IT… bez strategii. Przyznaje tak aż 44 proc. ankietowanych firm.
– W dobie cyfrowej gospodarki, powszechnej smartfonizacji i przenoszenia systemów do chmury, firmy MŚP nie digitalizują podstawowych procesów, takich jak obieg dokumentów czy bezpieczeństwo danych. W efekcie zamiast budować przewagę technologiczną, narażają się na ryzyka, od cyberataków po utratę konkurencyjności. Oczywiście zaraz pojawia się odpowiedź, że zakup technologii kosztuje. W porządku, ale zadajmy sobie pytanie, czy inwestycja w poprawę efektywności i odporności nie zwraca się z nawiązką – ocenia Paweł Olszynka, dyrektor działu badań w PMR, współautor raportu.
Rewolucja AI? Polskie firmy są sceptyczne
Firmy z sektora MŚP mają również problem z wykorzystywaniem szans, wynikających z nowych trendów rynkowych. Przykładowo, zaledwie 11 proc. z nich uważa, że sztuczna inteligencja jest istotną technologią o strategicznym znaczeniu. Przedsiębiorstwa nie inwestują też w sprzedaż internetową (co piąte nie prowadzi jej wcale), choć, jak pokazuje przykład firmy HYDRO ZNPHS Sp. z o.o. z Bielska-Białej, e-commerce może stanowić znaczną część biznesu (w jej przypadku aż 35 proc. zamówień składanych jest bezpośrednio przez internet).
– Mam wrażenie, że jesteśmy właśnie świadkami czwartej wielkiej rewolucji w historii ludzkości. Po wyjściu z jaskiń pojawiła się rewolucja rolnicza, potem przemysłowa, później informatyczna – a teraz mamy rewolucję sztucznej inteligencji – mówi Zbigniew Rymarczyk, wiceprezes Comarch i dyrektor sektora ERP. – I to dopiero początek; nawet gdyby dziś rozwój AI się zatrzymał, jego wpływ gospodarczy już jest ogromny – dodaje.
Jak twierdzi autor raportu Paweł Olszynka, dane te niekoniecznie muszą niepokoić: – Warto zwrócić uwagę na to, że 28 proc. firm deklaruje, że sztuczna inteligencja nie ma wpływu na ich działalność. To ciekawa liczba, bo z drugiej strony oznacza, że trzy czwarte firm uważa jednak, że AI już wpływa lub wkrótce wpłynie na ich biznes. Czyli, jak to się mówi, szklanka jest w trzech czwartych pełna.
– Oczywiście, chcielibyśmy, żeby polskie przedsiębiorstwa, zarówno małe, średnie, jak i duże, były bardziej innowacyjne i aktywnie uczestniczyły w tej zmianie. Ale fakty są takie, że, przykładowo, w Polsce tylko około 12 proc. dużych firm naprawdę intensywnie eksperymentuje z AI w praktyce. I mimo wszystko nie uważam tego za niepokojące – to naturalny etap dojrzewania rynku – dodaje ekspert.
Mimo braków firmy chcą cyfryzacji
Równie alarmująco wygląda sytuacja z integracją z Krajowym Systemem e-Faktur. Przypomnijmy: nowy system e-fakturowania stanie się obowiązkowy dla większości firm już na początku przyszłego roku. Tymczasem 37 proc. badanych organizacji nie rozpoczęło jeszcze przygotowań do wdrożenia KSeF-u.
– Nie obawiamy się, że firmy nie zdążą z przygotowaniami do nowych obowiązków, ale raczej tego, czy zrobią to właściwie i na czas – komentuje Paweł Dobrzyniecki, dyrektor sprzedaży rozwiązań ERP dla rynku MŚP. – Największe przedsiębiorstwa mają rozpocząć proces już od 1 lutego, mniejsze nieco później. Jednak wiadomo, że duże firmy będą wymagały od swoich dostawców i kontrahentów wcześniejszego podłączenia do systemu KSeF. Dlatego pytanie nie brzmi „czy zdążą”, tylko „czy zrobią to poprawnie” — i czy będzie to decyzja przemyślana, a nie tylko reakcja na wymogi ustawodawcy – mówi.
– Zmiany procesów naprawdę przyniosą korzyść: w końcu będzie dostęp do faktur zakupowych i ich cyfrowych odpowiedników. Faktury wystawiane są codziennie, a nawet w każdej sekundzie. Jeśli ktoś wystawia fakturę zakupową i ona gdzieś „znika”, rodzi to problemy: opóźnienia płatności, tłumaczenia, że dokumenty nie dotarły. KSeF to zmieni, uporządkuje – mówi Zbigniew Rymarczyk.
Co ważne, przedsiębiorcy mimo luk traktują transformację jako jeden z potencjalnych kierunków rozwoju. Firmy planują zwiększyć nakłady na cyfryzację – w ciągu najbliższego roku taki ruch deklaruje niemal 60 proc. badanych przedsiębiorstw. Co trzeci podmiot chciałby zainwestować w systemy ERP/CRM.
Egzamin dojrzałości dla MŚP
Przedstawiciele segmentu MŚP mogą również sami określić swój przybliżony poziom dojrzałości technologicznej. Przy okazji premiery raportu Comarch uruchomił Indeks Cyfryzacji – specjalny test składający się z 13 pytań dotyczących poszczególnych obszarów działania firm. Po wypełnieniu testu uczestnik otrzymuje wynik wraz z diagnozą stanu swojej organizacji oraz rekomendacjami.
– Czytałem niedawno poważną pracę opisującą, jak Ukraińcy powstrzymali rosyjską kolumnę zmierzającą na Kijów. Ta kolumna konwencjonalnych sił miała ponoć znaczące rozmiary — czołgi, zaopatrzenie, piechotę — i została zatrzymana między innymi dzięki użyciu dronów, które uszkodziły ciężki sprzęt i wywołały odwrót. To pokazuje, jak bardzo zmieniło się pole walki — digitalizacja i technologie odgrywają dziś ogromną rolę – podkreśla Zbigniew Rymarczyk.
Badanie rynku zrealizowali doświadczeni ankieterzy i moderatorzy Hume’s Institute (część PMR odpowiedzialna za badania), zbierając prawie 360 ankiet i przeprowadzając 15 pogłębionych wywiadów wśród przedstawicieli małych i średnich polskich firm. Badane branże: produkcyjna (przemysłowa), handel/e-commerce, usługowa, logistyczno-magazynowa.
Pełny raport do pobrania znajduje się na stronie: comarch.pl/erp/badanie-rynku-msp/.
